Loading...
Το πλαίσιο ως μια συνθήκη σχέσεων διαπνέεται από τρόπους αλληλεπίδρασης μεταξύ των στοιχείων του. Κατά τον Bateson διακρίνονται τρεις βασικοί τρόποι διαφοροποίησης μεταξύ των στοιχείων, οι οποίοι είναι το μοτίβο συμμετρικής, το μοτίβο συμπληρωματικής και της ανταποδοτικής σχέσης (Bateson, 2017: 100). Αυτές οι σχισμογόνες αλληλουχίες, όπως ονομάζονται, δημιουργούν δυναμικές σχέσεων που διατηρούν τα συστήματα σε ισορροπία και τα διαφοροποιούν μεταξύ τους (Bateson, 2017: )
Η συμμετρική διαφοροποίηση αφορά άτομα και ομάδες που εμφανίζουν τα ίδια πρότυπα συμπεριφοράς. Μια τέτοια σχέση μπορεί να αποτελέσει μια σχέση ανταγωνισμού όπου μια δράση μιας ομάδας σε μεγαλύτερο βαθμό θα προκαλέσει εξίσου τη δράση της άλλη ομάδας σε μεγαλύτερο βαθμό (Bateson, 2017: 128). Τέτοιες σχέσεις οδηγούνται εύκολα σε κλιμακώσεις, εχθρότητες και αντιπαλότητες, ακόμα και σε κατάρρευση του υπάρχοντος συστήματος, σε περιπτώσεις που ενισχύονται τα πρότυπα συμπεριφοράς και από τις δυο πλευρές (Bateson, 2017: 101). Τέτοιες συμπεριφορές μπορεί να είναι η κυριαρχία, η επιβολή, η αίσθηση αδικίας, η αντίσταση, η αφοσίωση και η άσκηση βίας. Σε περιπτώσεις συμμετρίας, η κάθε ομάδα φέρεται λόγω της παραβίασης των δικαιωμάτων της, να τιμωρεί την άλλη μέσα από τη σύγκρουση.
Συμπληρωματική διαφοροποίηση αποτελεί η αλληλεπίδραση που περιλαμβάνει διαφορετικές συμπεριφορές μεταξύ των στοιχείων ή των ομάδων, λαμβάνοντας χώρα προοδευτικά (Bateson, 2017: 101). Μερικά ζεύγη συμπληρωματικής αλληλεπίδρασης μπορεί να είναι η υποταγή και η κυριαρχία, το θύμα και ο θύτης, το υψηλό κύρος και το χαμηλό κύρος, η αφοσίωση και η αντίσταση και, η δύναμη και η αδυναμία.
Στην ανταποδοτική διαφοροποίηση η σχέση είναι ασύμμετρη παρόλο που η συμμετρία αποκαθίσταται μέσα από μια σειρά περιπτώσεων όπου το μοτίβο αυτό μοιάζει να εξισορροπείται εσωτερικά χωρίς να οδηγεί σε διαφοροποίηση (Bateson, 2017: 102)
Τα συμμετρικά συστήματα μοιάζουν, σε λειτουργικό επίπεδο, αντίθετα από τα συμπληρωματικά. Κανένα σύστημα δε συμπεριφέρεται απόλυτα και μεμονωμένα συμμετρικά ή συμπλήρωματικά αλλά περισσότερο θα λέγαμε ότι περιέχουν και τα δυο είδη προτύπου συμπεριφοράς σε διαφορετικές ποσότητες (Bateson, 2017: 103). Σε μια ακραία συμμετρική σχέση αν δημιουργηθούν συμπληρωματικές αλληλεπιδράσεις, μπορεί να οδηγήσουν σε σταθεροποίηση του συστήματος (Bateson, 2017: 103). Το ίδιο ισχύει και στην αντίθεtη περίπτωση όπου μια συμμετρική αντιπαλότητα μπορεί να καταλαγιάσει μια συμπληρωματική σχέση που βρίσκεται σε υπερβολή (Bateson, 2017: 103). Σε κάποιες περιπτώσεις όπου τα συμπληρωματικά μοτίβα δημιουργούν σταθερότητα, τότε μπορεί να προκύψει μια εξαρτητική σχέση ανάμεσα στις δυο ομάδες (Bateson, 2017: 103).
Όσον αφορά τα ανταποδοτικά πρότυπα, αυτά φαίνεται να βρίσκονται σε μικρότερη ισχύκαι να εκδηλώνονται λιγότερο από τα συμμετρικά, μιας και η συμμετρική σχισμογένεση σ’ αυτά είναι ισχυρότερη (Bateson, 2017: 104).
Είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψιν το γεγονός ότι τα ανθρώπινα συστήματα σε αλληλεπιδράσεις ανταγωνισμού φαίνεται να μπαίνουν σε τέτοιες διαδικασίες με την προοπτική ότι μετά την ολική εμπλοκή θα υπάρξει μια αίσθηση ανακούφισης και εκτόνωσης των δυναμικών (Bateson, 2017: 140). Με μαθηματικούς όρους, η εκθετική καμπύλη λαμβάνοντας μια ανοδική πορεία κάποια στιγμή φαίνεται να πέφτει, καθώς δεν μπορεί συνεχώς να ανεβαίνει (Bateson, 2017: 141).
Προσπαθώντας, λοιπόν, να ερμηνευτεί και να περιγραφεί ένα σύστημα είναι απαραίτητο να γίνουν σαφείς οι σχισμογενείς επικοινωνίες που χρησιμοποιούν τα στοιχεια, τα άτομα και οι ομάδες, τα πλαίσια και οι πράξεις τους, οι διαδικασίες του πλαισίου που δημιουργούν και μερικές φορές επιβάλουν στα άτομα τις ψυχολογικές συνθήκες για να συμπεριφερθούν με συγκεκριμένο τρόπο, όπως οι παράγοντες ελέγχου της σχισμογένεσης (Bateson, 2017: 154).
Τα μοτίβα επικοινωνίας των μερών ενός συστήματος είναι σημαντικό να γίνονται κατανοητά μιας και σε περίπτωση που αντιλαμβάνονται τις προυποθέσεις της μεταξύ τους σχέσης διαφορετικά, είναι πιθανό να δημιουργηθούν οι συνθήκες για την εμφάνιση διπλού δεσμού στην επικοινωνία τους (Bateson, 2017: 334).
Bateson, G. (2017). Βήματα για μια Οικολογία του Νου. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.